"Tek yol budur deriz; bilmez miyiz ki bir noktadan geçebilen doğrular kadar yol vardır."

(Thoreau)




Çarşamba, Aralık 16, 2009

Ihlamur ağacının dibindeki mürverin sırrı

Çocukluğumuzda okuduğumuz türden, sürükleyici bir serüven kitabının adı gibi oldu, değil mi? Kaldı ki mürver gayet de gizemli bir ağaç zaten gözümde....

Eskiden nehir kıyısında kışın yaptığımız yürüyüşleri biraz yavan bulurdum. "Hareket etmek ve biraz temiz hava almak için çıkıyoruz en azından" diye düşünürdüm. Doğa gayet ölü görünürdü gözüme. Ağaçları ve bitkileri teşhis dönemindeydim. Kuruyup gitmiş otlardan ve yaprağını çoktan dökmüş ağaçlardan bir şey çıkaramıyordum.

Şimdi ise kış yürüyüşleri bile heyecanlı, keşif dolu bir şeye dönüştü.
Ihlamur ağacının dibindeki mürverin sırrı var mesela.

Bu yıl sonbaharda meyvesini toplamak için mürver ağacı aramaya çıktığımızdan beri, bir tür göz alışkanlığı oldu. Her yerde mürver ağacı arıyorum, gördüklerimi hemen mimliyorum.

Ihlamur ağaçlarının altındakileri ilk kez o zaman farkettim. Kanal boyunca şehre giden yürüyüş yolunda her iki üç ihlamur ağacının birinin dibinden bir mürver çalısı çıkıyordu. Hem de ağacın tam kökünün dibinden. Öyle ki bilmeyen biri gördügünün, ıhlamur ağacının dipten verdiği yeni bir filiz olduğunu sanabilirdi. Önce belediyeden birilerinin cözemediğim bir sebeple yaptığı bir tür çevre düzenlemesi olduğunu sandım. "Boylu ağaçlar altında meyve veren çalılar" gibi bir konsept mesela... Öyle olmadığını daha sonra anladım. Belediyecilerin yolunun hiç mi hiç düşmediği, gayet kendi halinde, yabanıl bir doğa parçası olan nehir kenarında da, kilometreler boyu her iki üç büyük ağaçtan birinin altında bir mürver yavrusu büyümekteydi. Uzun zaman aklımı meşgul etti sebebi. Kendimce bir yanıta ulaştım sonunda. Mutlaka kuşların parmağı var bu bilmecede :) Mürverin kuşların çok severek yediği bir meyve olduğunu okumuştum zaten.

Ama bilmece sona ermedi de burada. Doğada hiç bir şeyin tesadüf olmadığı, sebepsiz olmadığı duygusunu taşıyorum. Her şeyin görünen, yüzeysel bir sebebi; bir de daha derin , daha anlamlı bir açıklaması var.

Ihlamur ağacının dibindeki mürverin sorduğu yeni sorular şunlar:
-Neden bir mürver çalısı kendi başına da gayet güzel idare edebilirken bir büyük ağacın hamiliğine ihtiyaç duyuyor?
-Veya ihtiyaç duyan kim aslında? Mürver mi, hamisi mi?
-Hem iyi de neden mürver? Kuşların sevdiği ve çevrede yetişen bir dolu başka ağaççık daha var bildiğim...
-Neden ille de ağacın tam kök dibinden çıkıyor mürver? Yüzeysel açıklama: Çünkü orası daha korunaklı! Peki ya derindeki sebep?
Not: Kuşları gözledim. Hayır, ana gövdeye yakın konma gibi bir alışkanlıkları yok. Mürver çekirdeği ağacın dallarının oluşturduğu çap içinde her yere düşebilir pekala.
-Bunun ıhlamur-mürver dostluğu ile bir ilgisi yok, ama neden kışın gözlediğim bütün ağaçlar içinde sadece mürver, alt dal yapraklarının tamamını dökerken, tepe dallarında mutlaka bir kaç yaprak bırakıyor? Ve neden o yapraklar öylesine canlı bir açık yeşil?
-Bu şimdi aklıma geldi! Ihlamurun çiçek mevsimi ile mürverin çiçek açtığı dönem çakışır mı? Her ikisininin de olağanüstü güzel kokan çiçekleri var. Burunlar icin müthiş bir şölen olurdu bu.

Keşke bilebilseydim bu soruların cevaplarını...
Dünya daha da güzel, daha da anlamlı bir yer olurdu gözümde.

Fotograf:Phil Thirkell

9 yorum:

  1. sende bu gozlem gucu ve merak duygusu olduktan sonra sorularinin cevabini da kisa zamanda bulursun gibi geliyor bana evren.. :)
    fakat ben 'kaos'a inanirim, bence dogada duzensizlik hakim, hic bir sey nedenli veya duzenli degil,, her sey tesaduf,,
    fakat bir gercek var, o da canlilarin pragmatik olusu, kendilerine en cok fayda saglayacak sekilde degisime ugruyorlar, hayatta kalma ve soyunu surdurme cabasi gizli butun eylemlerinin altinda,, bence bu iki nedeni goz onune alirsan pek cok soruyu cozebilirsin. mesela bazi bitkilerin boceklerle birlikte evrimlesmesi gibi, bitkinin cicek tozlarini tasiyan bocek yilin hangi mevsiminde ortaya cikiyor, bitki de o zamana denk getiriyor cicek acmasini, ya da tam tersi,,:) bitkilerin evrimi de senin cok ilgini cekecek bir konu bence,

    YanıtlaSil
  2. Bu mürver tespitlerini gördükçe çok özeniyorum. Ben de sürekli bakınıyorum, fotoğraflardan tanıdığım kadarıyla mürver olma olasılığı olan bitkilerden yemiş alıyorum. Ancak anladığım kadarıyla mürver yemişi ile baldıran yemişi birbirine çok benziyor. Hoş baldıranı ayırt edebiliyorum ama yine de benzer yemişlere temkinli yaklaşma ihtiyacı duyuyorum. Benim ölmeden önce yapılacaklar listemde birinin bana "işte bu mürver ağacıdır" diyerek bizzat tanıştırması var. Benzerlerinden ayırt etmek için ipuçlarına da razıyım.
    Ayrıca saptaman gerçekten ilginç, kardeş bitkiler veya permakültür konularına bir bakmalı.

    YanıtlaSil
  3. kaosa ben de inaniyorum Baris. Sadece "derinde yatan neden"e de inaniyorum. Celiskili gibi ama bana ikisi bir arada bal gibi olur gibi geliyor. bana kitap , kaynak önerin var mi bitkilerin evrimi konusunda?

    meyvelitepe,
    evet, burada da mürver ile karismasi olasi bitkiler var. zamanla ayirt etmeyi ögrendim. mürverin salkimindaki sap bu yazidaki resimde oldugu gibi kirmizi oluyor, bir de salkim digerlerine göre biraz daha gevsek duruyor ve meyvenin agirligindan hafifce egilmis oluyor. Yapraklar her daim acik ve canli bir yesil renkte. Baharda minik, beyaz cicekleri cok güzel kokuyor. Mevsiminde dikkatinizi bu da cekebilir. Iklim itibariyle sizin orada mürver olur gibi geliyor bana. Eylül'de topladigim mürverlerden bir miktar tohum ayirmistim. Denemek isterseniz, adresinizi yazin bana, memnuniyetle göndereyim. Belki tanismaniza böyle bir katkim olur :)

    YanıtlaSil
  4. evrencim maalesef sana kaynak onerebilecek duzeyde degilim, benim de bilgim okulda ogrendiklerimle sinirli, ders kitabi degil ama belki daha populer bilim kitaplari vardir,, eglenceli bir sey bulursan benimle de paylas,
    duzen ve duzensizlik ayni anda mumkun tabii bence de, duzensizlige karsi kendi duzenlerini kurmaya calisiyor yasayanlar,,

    YanıtlaSil
  5. Bak gene kafama taktin bu sorulari, ne yapacagiz, arayip, tarayacagiz, Munevver hanim, duy sesimizi :)

    YanıtlaSil
  6. Bakarsin sen bir soru sorarsin, ben bu sorularimin yanitlarini nerede bulacagimi anlarim birden. Hep öyle olmuyor mu? :)

    YanıtlaSil
  7. Acaba ihlamurun kokleri murverin hosuna giden bir sey mi salgiliyor? Ve de eminim murver karsiliginda ihlamura bir sekilde destek oluyordur. Bazi agaclarda boyle bir iliskinin oldugunu biliyorum.

    Yaban'in dedigi birlikte evrilme bence de cok olasi.

    YanıtlaSil
  8. Pinar bu arada yazida ihlamuru vurgulamisim ama baska büyük agaclarin dibinde de yetisiyor mürver. Dedigin gibi bir karsiliklilik oldugunu saniyorum ben de...

    YanıtlaSil