Lysimachia ve Alman ciftci/köylü bahceleri

Lysimachia punctata
photo by blumenbiene

Bu bitkiyi cevrede, özellikle bahcelerde cok görüyorum. Dimdik duruslu, sari ve cok güzel :) Elimdeki doga kilavuzundan baktim; tam türünden emin olamadim. Lysimachia vulgaris ya da Lysimachia punctata. Ikincinin ciceklerinde Latince adindan da anlasilacagi üzere kirmizi benekler varmis. Bir de L. punctata'da  , L.vulgaris türüne göre cicek sapi daha uzun, cicekler de daha iri oluyormus.

Almanca adi Gilbweiderich, Ingilizce adi Loosestrife. Türkce adlari biraz karisik. Internette en cok kargaotu adina rastladim. Herhalde böyle biliniyor. Vikipedi'ye bakilirsa, Azeri adi da ilginc: "Koyunbogan". Ayni cinse ait, daha cok su kenarlarini seven ve dik cicek sapina sahip olmayan bir tür (L. nummularia) ise Sarikiz diye biliniyormus. Bence bütün aile icin bundan daha uygun bir isim olamazdi :)

Hangisi olursa olsun, bahcelerde öbek öbek grup halinde durusu cok dikkat cekici. Bahceyi görsel olarak bölümlere ayirmak icin dogal ve hos bir yöntem.

L. punctata grup fotografi :)
photo by purrpl_hase

Kilavuzda yazdigina göre geleneksel Alman ciftci/köylü bahcelerinde (Bauerngarten)  cok kullanilirmis Lysimachia punctata. Aslen Balkanlar kaynakli oldugu ve Almanya'da dogal ortamlara yayilisinin tahminen ciftci bahceleri üzerinden oldugu da belirtiliyor. Benim gördügüm bahcelerdeki varligi da eski bir aliskanligin devami olmali öyleyse. Bitkilerin ilginc yayilim hikayelerine güzel bir örnek daha.  

Yeri gelmisken Alman ciftci/köylü bahcelerinden de bahsedeyim kisaca. Genellikle sebze, sifali ve yenebilir otlar ve  ciceklerden olusan; tüm türlerin belli bir görsel estetik kurali izlenmeden, cogu zaman dip dibe yetistigi bahceler. Dar mekanda islevsel bitki yetistirme girisiminin sonucu; kismen yabani veya terkedilmis izlenimi yaratabiliyor  ama kendi icinde bir estetigi de barindiriyor. Acikca bir yerde yazdigini okumadim ama bitki secimlerinde islev ve estetigin bir arada gözetildigini saniyorum. Ekinezya, kadin mantosu, papatya, hodan, karanfil, vb. gibi... Ayrica kardes bitki uygulamalari da varmis bilindigi kadariyla. Tam hayalini kurdugum bahce :) Hatta ünlü Alman "manastir bahceleri"nin cikis noktalarinin da köylü bahceleri oldugu söyleniyor. Manastir bahceleri de hep merak edip arastirmak istedigim bir baska konu.

"Bauerngarten"larin Anglosakson kültürdeki karsiliklari sanirim cottage garten. Ister istemez bizim kültürümüzdeki denginin ne oldugunu düsünüyor insan. Özel bir adi olmasa da sanirim her kültürde var bu tür bir bahce ve bahcivanlik anlayisi.  Cocuklugumdan benzer bahceler animsiyorum.  Küresel çim çöllerinin bahçeleri ele geçirisinden önceki zamanlar... Yine de durum umutsuz degil. Bir benzerini  son Türkiye seyahatinde gördüm hatta...

Asagidakiler sözkonusu "Bauerngarten"'lara tipik bir kac örnek:

photo by franziskas garten

photo by wortseglerin

photo by frauelster