Çömeliniz hanımlar, beyler!

Bir doktor muayenehanesi düsün. Kapidan ilk girdiginde her sey normal. Kabul bankosu orada, sekreter arkasinda mesgul, koridor boyunca duvarlara asilmis fotograflar. Bekleme odasi da bildigin gibi. Koltuklar, sandalyeler, duvarda ilginc resimler, sehpada okumak icin dergiler...

Bekleme odasina gecip oturuyorsun. Eline bir dergi alip karistirmaya basliyorsun. Dergi ardina dergi... Cok hasta var. Sıkılmaya başlıyorsun. Çıkıp koridorda biraz volta atmaya basliyorsun. Duvardaki fotograflar ilginc gercekten. Doktorun egzotik kültürlere ilgisi oldugu hissine kapiliyorsun. Bağdaş kurup oturmus bir seylerle ugrasan bir Amazon yerlisi... Geleneksel giysi (ya da giysisizligiyle) ve süslemeleriyle dikilen bir Afrika yerlisi; ciplak ayaklari kirmizi topraga bulanmis... Basinin altina alcak, ahsap, tabureye benzer bir seyi yastik gibi almis, topragin üzerine uzanmis uyuyan bir Hintli...

Bu sirada doktorun sekreteri kabul bankosunun arkasindan cikiyor. Ayaklari corapli ama ayakkabi yok. Gayet ev hali yani :) Aslinda sasiracak büyük bir sey de yok diyorsun. Bu ülkede özellikle genc, ögrenci ve alternatifler arasinda yazin sicak günlerinde ayakkabisiz, ciplak ayakla sokaklarda dolasmak aliskanligi var. Belki o da onlardan biridir.

Muayene odasina aliyorlar. Doktor az sonra gelecek, böyle buyurun. Kapi arkandan kapaniyor. Odada sandalye olmadigini farkediyorsun. Tuhaf sey, bir muayene odasi sandalyesiz olur mu? Herhangi bir sebepten alip geri getirmeyi unutmus olacaklar... Doktor sandalyesinin olmasi gereken yere bakiyorsun. Orada sadece  yüksekligi ayarlanabilir bir tabure var. Eh, bu da ilginc bak.

Ayakta beklemenin verdigi tuhaf ic huzursuzluguyla, elini kolunu nereye koyacagini bilemeden dikilmeye basliyorsun. Doktor gecikiyor. Cok can sıkıcı bir durum. Gelip de taburesine oturdugunda sandalyesizligini en nazik nasil ifade edecegini düsünüyorsun. Sen söylemeden o farkedecek gerci. Tuhaf, gercekten tuhaf...

Dikilip duvarlari seyretmeye basliyorsun.  Doktor taburesinin oldugu duvarin arkasinda bir fotograf var yine. Egzotik ülkelerden degil, Japonya'dan. Gayet metropol halli bir yerde, bir otobüs duraginin  fotografi. Iki kadin ve bir adam görülüyor durakta. Bir de bos bank. Hayir hicbiri oturmuyor. Iki kadin ayakta dikilmis sohbet ediyorlar. Adam kenarda yere cömelmis, kollarini kavusturup dizlerine dayamis, etrafi seyrediyor. Durusunda gayet Anadolu köylülerini animsatan bir sey var diyecekken tam...e, tabii, cömelmis :) Anlar gibi olmaya basliyorsun.

Derken doktor cikip geliyor. Elindeki hasta dosyasi ve kendine güvenle gelip elini uzatisi olmasa doktor oldugunu anlamayabilirdin yalniz. Üzerinde düz beyaz, kisa kollu bir tisört, krem renkli bir bermuda pantolon var. Ayaklari ciplak. Ciplak derken, yani gercekten. Ayakkabi yok, corap yok.

Hayal gücümü falan calistirmiyorum. Ben gercekten gittim böyle bir muayenehaneye. Elini sıktım böyle bir doktorun. Muayene görüsmesi oracikta, ayakta dikilerek yapildi. Doktor sonunda receteyi yazmak ve notlar almak icin bilgisayar kullanmasi gerektiginde, hayir, tabureye oturmadi. Onu dizlerini dayayip, bilgisayara daha  rahat egilebilmek icin kullandi.

Rutin görüsmenin sonunda konu bir sekilde arkasindaki fotografa, cömelmis Japon'a ve onun bize bir sey söylemek isteyip istemedigine geldi ;) Doktor anlatmaya basladi:

Biz modern dünyanin insanlari oturup kalkmamizda, hareketlerimizde ve hareketsizligimde anatomimize aykiri seyler yapiyorduk. O (doktor yani) meslegi icabi bu türden hatalari düzeltip, tedavi etmekle sorumlu oldugu icin biliyordu bunu. Ayrica ilgi duyup arastirdikca geleneksel toplumlardaki dogrular dikkatini cekmeye baslamisti.

Insan bedeni, uzun süreler boyunca bacaklarimizi asagiya sarkitip yüksekce düzlemlerde (koltuk-sandalye yani) oturmamiz icin yapilmamisti. Insan bedeni yürümek ve hareket etmek icindi. Bir arastirmaya göre bir Tas Devri insani günde ortalama 17 (kimilerine göre daha da fazla!) km yürümekteydi. Modern insanin bir günde yürüyerek katettigi ortalama mesafe 1 km bile degil. Ilkel toplumlarda insanlar modern toplumlardakinden daha cok yürürler. Iklime bagli olarak ayaklarinin bastigi zeminle temasini kisitlayan, ayagi anatomik acidan normal durusundan fakli sekillere sokan ve havasiz kalmasina yol acan ayakkabilar giymezler.  Varacaklara yere ulastiklarinda ayakta dikilerler ya da cömelirler. Uzun zaman oturacaklarsa yere bagdas kurarlar. Modern insanin ne yaptigi ise malum. Her gün yapiyoruz. Yapmadigimiz anlar yaptigimizdan daha az denebilir. Su anda senin yaptigindan da, kendi yaptigimdan emin oldugum kadar eminim :) Konu hatta dönüp dolasip -belki de benim bir Turca olmam sebebiyle, ama benim yönlendirmemle degil kesinlikle :) - alaturka tuvaletin yararlarina geldi. Ilkel toplumlarda da, pek cok Dogu toplumunda da, o önemli, büyük is cömelerek görülür(dü). Modern toplumlarda ise oturarak. Oysa cömelme pozisyonunda bagirsaklar daha kolaylikla ve tam olarak bosalir. Bu yüzden Bati toplumlarinda kalin bagirsak ve rektal sorunlar dünyanin diger yerlerinden daha cok görülür. Dedi doktor. Bebekler ve kücük cocuklar bunu bilirler. Bebekler yatar pozisyonda bile kakalari geldiginde bacaklarini karinlarina cekerler. Kücük cocuklar gidip bir köseye cömelirler. Dedi doktor. Günlük yasamimizda en azindan daha az oturmak, daha cok yürümek, vücudumuzu daha cok hareket ettirmek ve anatomimize daha uygun dinlendirmek  icin kücük düzenlemeler yapabiliriz. Dedi doktor.

Doktor muayenehanesinden duyduklarimin saskinligiyla ciktim. Gayet akla yakin seylerdi tabii ki söyledikleri. Sadece Batili egitim almis birinin agzindan duymak tuhaf geliyordu. Eve gidince uygulamaya basladim. En kolayi terlikleri cikarmak oldu. Zaten cocuklugumdan beri sevmezdim :) Sonunda  "doktor tavsiyesi" gibi sıkı bir bahane bulmus oldum. Artik yazin evde ince bir corapla ya da corapsiz, kisin corap üzerine Anadolu usulü bir patikle ama her durumda terliksiz dolasiyorum. Disarida ayakkabilarimi cikarmak konusunda hala cesaretim yok ama doktorla tanismamdan öncesinde bile topuklu ayakkabi giymeyi birakmistim. Yasamimin en yerinde kararlarindan biridir. Son yillarda daha cok nehir kiyisi gezilerinde, pikniklerde ciplak ayakla cimenler üzerinde dolasmaya calisiyorum.

Özellikle bilgisayar basinda oturmak yerine bir dönem dizlerimin üzerinde dikilerek bilgisayar kullanir oldum. Evet, bu cok rahat bir pozisyon degil. Dizlere yükleniyor. Ama böyle olmasi daha iyi. Insanin bilgisayar basinda isini kisa tutmasina yol aciyor :)) Son zamanlarda bu huyumdan vazgectim. Yazilarimin uzayan boyutundan anlasilacagi üzere. Yine baslamak istiyorum.

Gittikce daha cok yerde oturur, cömelir oldum. Zaten insanin kücük bebegi, cocugu varsa  zamaninin cogunu yerde gecirmeye basliyor. Ben sadece bunu bilincli ve tutarli olarak yapmaya basladim. Sincapla oyun zamanimizin cogunu yerde geciriyoruz. Bazen artik o evde yokken bile, bir an oturmam gerektiginde cömeldigimi ya da yere bagdas kurarak oturdugumu farkediyorum. Ilginc olan sincap da seviyor bagdas kurmayi. Bu anaokulundaki standart oturma sekilleri. Sabahlari halka seklinde toplandiklari rutin bir bulusmalari var ve bagdas kurarak oturuyorlar. "Sana bir sey gösterecegim, gel, bak" dedigimde otomatik yanima gelip yere bagdas kuruyor :)  Oturma odasinda bir sey yiyeceksek kücük bir sofra bezi üzerinde yerde yiyoruz. Dökme sacma riskine karsi ayni zamanda.

Cocuklugumda yer sofrasinda yemek yenen evlerde cok bulundum, yerde cok yemek yedim. Aliskinim bir taraftan ve diger taraftan tatli cocukluk anilarinin canlanmasi hosuma da gidiyor :) O evlerde ayrica oturmak icin ince bir minder ve sirtini dayamak icin ici saz ya da samanla dolu sert bir arkalik olurdu. Insanlar buna bagdas kurma ile cömelme arasi bir degisik sekilde otururlardi. Ben bu oturma seklini merakla taklit ederdim ve yerde oturmanin en rahat sekillerinden biri oldugunu kesfetmistim. Simdi oturmus bunlari bin yil öncesinin unutulmus adetleri gibi yaziyor olmam da bir tuhaf dogrusu.

Artik otobüslerde ya da benzer yerlerde bos koltuk olsa bile daha az oturuyorum. Agirligimi herhangi bir tarafa vermeden dengeli bir sekilde dikiliyor ya da ortam uygunsa kücük voltalar atarak beklemeyi tercih ediyorum. Ilk tanistigimiz zamanlarda esime "bos koltuk var, otursana" demekten bir hal olmustum. O da "bugün cok oturdum zaten, biraz da dikileyim" derdi hep. Meger bir bildigi varmis :))

Yürümek ise ailecek en sevdigimiz seylerden biri. Ben cok ve hizli yürüyen bir babanin kiziyim; bütün ergenlik dönemim Ankara sokaklarinda babama yetisebilmek icin pesinde kosturmakla gecti. Bu yüzden gayet idmanliyim ve hizli yürürüm :D Iki saatlik ritmik bir yürüyüsün omurgam üzerindeki etkisini aninda, somut bir sekilde hissediyorum: Boyum uzuyor :)  Kisin biraz oyunbozanlik etsem de yazin mümkün oldugunca her yere yürüyerek gitmeye calisirim.

Doktor beyin anlattiklarini böylesine yasamima entegre etmis yasayip giderken 1,5 yil kadar önce internette "Cömelmek sagliktir" baslikli bir yaziya rastladim. Haliyle baslik ilgimi cekti, hep yazmak istedigim yazinin özetiydi :) Hemen okudum. Yazida bagirsak sorunlari ve omurga sorunlari disinda bir sorun daha cömelmeyisimize baglaniyor: Normal doguramamamiz (Elbette bunun baska sebepleri de var. Uzun ve detayli bir konu). Bu tespit bende hemen bir cagrisim yaratti. Cömelmek gercekten de dogurma pozisyonu. Hamileligimin son haftalarinda gittigim dogum hazirlik kursunda ebemiz bize sürekli cömelerek  esneme hareketleri yaptiriyordu. Egzersizlerin birinde daire seklinde dizilip cömeliyor ve ellerimizle ayak bileklerimizi kavrayip kücük adimlarla odayi bastan basa dolaniyorduk. 15 dev göbekli kadinin penguen ya da ördek gibi badi badi sallanarak ilerlemesi görülmeye degerdi. Ebe bize bu egzersizleri doguma kadar evde de yapmamizi söylemisti.

Dogum basladiginda takip ettigim Alman gruplarindaki annelerin tavsiyesine uyarak sancilarin dayanabilir oldugu süre boyunca evde kalmayi tercih ettim. (Ama ben sana bunu tavsiye etmiyorum. Her dogum farklidir. Ic sesine uy). Böylece toplam 6 saat süren dogumun ilk 3 saatini evde gecirdim ve icgüdüsel olarak her sancida dogru bir pozisyon bulmaya calistim. Uzanmak ya da oturmak sancilari berbat bir sekilde arttiriyordu. Cömelmek, bir duvara dirseklerine kadar dayanarak sirtini esnetmek ve bu pozisyonda dikilmek, bir de diz ve dirseklerinin üzerinde yüzükoyun dikilmek (dört ayak üstünde, bir kedi gibi) sanciyi azaltan rahat pozisyonlardi. 3 saatin sonunda "artik zamanidir" deyip hastaneye gittik. Yaptiklari ilk is beni bir gözlem odasinda sirtüstü yatirip adini unuttugum su ünlü makinaya baglamak oldu. Bundan sonra dogumun bitimine dek yatakta dogrulmama bile izin vermediler. Sanciyi daha kolay atlatacagimi sezerek icgüdüsel olarak dogrulmaya kalkistigimda, ebe telasla odaya dalarak "kayit bozuluyor, kayit bozuluyor!" dedi ve pozisyonumu "düzeltti". Gaaayet kayit altina alinmis bir dogum yapmis oldum böylece. Bana kalsa, modern tibbin kalelerinden birinde dogursam da, pozisyon acisindan daha "ilkel" bir dogumu tercih ederdim...

Bazen bir toplanti organize ettigimi hayal ediyorum. Kapiyi acip disarida bekleyen katilimcilari iceri davet ediyorum. Bos odaya bakan gözleri saskinlikla bana dönmeden az önce "Çömeliniz hanımlar, beyler" diyorum :)

Verdikleri tepkiyi izlemek eglenceli olurdu. Sanirim herkes bir an duraksardi. Sürü psikolojisinden daha kolay kurtulan bir ikisi, sanirim ertesi gün arkadaslarina anlatacak eglenceli bir sey bulmus olmanin da heyecaniyla cömelirdi. Cogunlugun ne yapacagini cok kestiremiyorum.  Sanirim saglik sorunlari gerekcesiyle cömelemeyeceklerini bildirenler olurdu. Onlara tabii sandalye tedarik ederdik. Bir de hicbir sart altinda cömelmeyeceklerini bildirenler olurdu diye düsünüyorum. Hatta bu yüzden toplantiyi terketmeyi tercih edenler... Onlara giderlerken önceden hazirlamis oldugum bu yazinin fotokopisini takdim ederdim :) Kalanlara ise toplantinin uygun bir aninda... Toplantiyi baslangicta terketmis olanlara yaziyi daha sonra tek baslarina kaldiklari, sakin bir anda rahatca koltuklarina kurulup sonuna dek okumalarini tavsiye ederdim. Tavsiyeme uyarlarsa, onlar bile, evet sanirim onlar bile,  o an yerlerinden kalkip cömelirlerdi :)

*

Dipnot:  Bir yil önce bu yaziyi yazma niyetimden bahsettigimde "...bedenin oturmak için dizayn edilmediğini, eskiden filozofların da düşünürken yürüdüğünü, yürüyerek düşündüklerini söylüyor ve sürekli hareket etmeyi savunuyor, bununla ilgili rahatsız edici videolar hazırlıyor." tanitici cümleleriyle Marcel O'Gorman ile tanismama vesile olan Evren'e ve DogalAnneyim grubunda benzer bir konuyu  tartisarak en az 3 yildir yazmak istedigim konuyu tekrar gündemime tasiyan arkadaslarima tesekkürlerimle... :)