Vaktiyle
meyve sineklerine savulun demişliğim vardı ya, bu yazıyı onun devamı farzedin.
Oğlumun başı sivrisineklerle dertte. Şimdiden defalarca ısırıldı, bir seferinde hiç yoktan antibiyotik alması gerekti. Sivrisineklere karşı doğal yöntemler nelerdir, ne kullanılabilir, ne kullanılmamalı araştırıp duruyorum aylardır. Çeşitli kaynaklardan öğrendiklerimi bir toparlayayım dedim. Yetişkinlerin de işine yarayacak bir dolu şey var içlerinde.
Önce kullanılmayacaklar listem ile başlıyorum, sonra doğal (ve kısmen doğal) alternatifleri ile devam ediyorum:
Aerosol spray formunda insektisidler: Herhangi bir kapalı ortamı insektisidler (=pıst pıst) ile sivrisineklerden arındırdığımızı, belli bir süre girmediğimizi, bu sürenin sonunda odayı havalandırarak insektisidlerin kötü etkilerinden kurtulduğumuzu varsayalım mı? Ben varsayamıyorum. Binlerce partikül halinde odanın dört bir yanına, eşyalarımızın, giysilerimizin üzerine konan sıvının odayı havalandırmakla çekip gittiğini sanmıyorum, bir şekilde ağız/cilt teması ile vücuda alınmadığını da... Sağlığımız üzerindeki etkisini düşünmek bile istemiyorum. Çevre üzerinde de...
Cilt üzerine uygulanan losyon/krem/spreyler: Bu tür ürünlerde sivrisinekleri öldürmeyip algılama organlarını geçici olarak devre dışı bırakan
DEET adlı kimyasal madde kullanılıyor. Zararlı etkileri tam olarak kanıtlanabilmiş değil ama kimi bilimsel deneylerde DEET ile çeşitli hastalıklar ve rahatsızlıklar arasında korrelasyon belirlenmiş. Yüksek oranlarda özellikle 2 yaş altı çocuklarda kullanılması önerilmiyor. Cilt üzerine uygulanan ürünlerden içeriği daha doğal olanlar da var. Özellikle çocuklar için uygun olduğu söyleniyor. Fakat hangi çocuk doktoruna sorsam yanıtları ortak: "İsterseniz yazayım bir reçete, ama ben kendi çocuğuma kullanmazdım" anlamında bir yüz ifadesi. Ben de kullanmam öyleyse.
Prize takılan sinek kovucu aletler: Bazen sıvı, bazen tablet formunda oluyor. Son zamanlarda kimyasal sinek kovucular arasında en yaygın kullanılanlar galiba bunlar. Bebekler için güvenilir olduğu kanıtlanmadığı için pek önerilmiyor. Mümkünse hiç kullanmamak için çaba harcayacağız. Alternatif kullanma yöntemimizi aşağıda anlattım. Prize takılarak kullanılan kovucuların bir kısmı ise sivrisineklerin sevmediği ancak insanların duyamadığı bir ses çıkarıyorlar. Bebekler için Chicco'nun bu tür ürünlerini gördüm, sanırım tablet/sıvı olanlardan daha güvenilir, denemeyi düşünüyorum. Çocuk doktoru bunların bazen işe yarayıp bazen yaramadığını söyledi. Okuduğum kadarıyla sivrisinekler bir süre sonra rahatsız edici sese bağışıklık kazanıyormuş. Ayrıca her sivrisinek cinsinin rahatsız olduğu ses dalgası farklı imiş. Örneğin Chicco paketinin üzerinde yazdığına göre sadece Avrupalı sineklere karşı koruma sağlamaktaymış. Bakalım Malta sinekleri ne kadar Avrupalı?
Yapışkan tuzaklar: Pencere çerçevesine yapıştırılan, sineklerin gelip konunca ayrılamadığı tuzaklarmış bunlar. Görmedim, kullanmadım. Zehirli olanları varmış, özellikle çocuklu evlerde bunlardan mutlaka kaçınılmalıymış.
Cibinlik: Ben ilk duyduğumda gülmüştüm, siz gülmeyin. Malta'ya taşınırken başımıza gelecekleri az çok tahmin ettiğimden oğlumun doktoruna sivrisineklere karşı ne kullanabileceğimi sordum. Aklımca o doğal bir ilaç önerecek, ben de gelmeden önce alıp kendimi hazırlıklı hissedeceğim. Yanıtı sadece "Cibinlik" oldu. Cilde sürülen krem tarzı koruyucuları özellikle bir yaş öncesi bebeklere önermiyormuş. Cibinlik ben çocukken ailemin de kullandığı bir yöntemdi. Tropik ülkelerde hala kullanılıyor, neden olmasın? Kimyasal değil, sağlığa ve çevreye zararlı değil. Üstelik bir kez alınınca yıllarca kullanılabilir, ailede bir çocuktan diğerine devredilebilir. Malta'da bebek arabası ve yatağının üzerine geçirilebilecek tarzda cibinlikler buldum. Hareketli ve meraklı bir bebekle ne kadar verimli kullanılır, bilmiyorum. Yine de savunma kalkanımızdaki yerlerini aldılar. İngilizce ve Almanca konuşulan ülkelerde Mosquito net, Moskitonetz diye aranacak.
Doğru giysi seçimi: Sivrisineklerin renk seçtiğini biliyor muydunuz? Açık renk giysiler tercih edilmeliymiş, mavi renkten de hiç mi hiç hoşlanmıyorlarmış. Ayrıca yaz sıcaklarında dahi hafif, sıkmayan giysilerle vücudun örtülmesini öneriyorlar. Bu son söylediğim aynı zamanda bebeği güneşe karşı korumak için de tavsiye ediliyor. Oğlumun yaz giysileri -mümkün olduğunca- şort yerine pantolon, kısa kollu tişört yerine uzun kollu tişört şeklinde olsun, sıcak renkler yerine de bol bol mavi giysin diye düşünüyoruz. Nefes alan, hafif kumaşlardan hazırlanmış olması şartıyla...
Havalandırma: Gün boyu açık pencereler sivrisineklere de davetiye çıkarıyor tabii. Çok sıcaklarda pencere açmadan oturmak mümkün olmayabilir. Özellikle bizimki gibi klimaya da çok gerekmedikçe başvurulmayan evlerde. Ama bunun dışındaki zamanlarda -örneğin bugünlerde- gün boyu yarı aralık bir pencere yerine, gündüz saatlerinde kısa (5-10 dk.) ama tam bir havalandırmanın yeterli olacağını biliyorum. Akşamları mümkün olduğunca pencere açılmayacak, çünkü sivrisineklerin ışığa geldikleri aklımda.
Pencerede tel: Uygulama imkanım olmasa da burada söz edilmeye değer. Özellikle yatak odası pencerelerine istenmeyen ziyaretçileri engelleyecek teller monte edilmesi sorunu zaten büyük ölçüde çözer gibi geliyor bana. O zaman dilediğimiz gibi havalandırabiliriz de odalarımızı. Evimizin güzelliği mi bozulur? Kullandığımız kimyasalların 20 yıl sonra sağlımızı bozmasına tercih edilmez mi bu? Hem yaratıcı akıllar pencere tellerini de güzelleştirmenin bir yolunu bulur elbet.
Avcılık: Gerekli önlemleri aldıktan sonra ve uykuya dalmadan önce tüm odayı bir kez daha gözden geçirmekte fayda var. Klasik ve en doğal yöntemlerden biri :) Kişisel gözlemim sivrisineklerin genelde yatağa ve giysilere yakın yerlere konuşlanmayı tercih ettikleri yönünde :)
Uçucu bitkisel yağlar: Önce bir uyarı: Burada sözü geçenler çok yoğun ve etkili yağlar olduklarından bebeklerle son derece dikkatli kullanılmalı. Çocukların erişiminden kesinlikle uzak tutulmalı. Çok çok az (bir kaç damla) kullanılmalı. Hiç bir şekilde dahili veya direkt cilt üzerinde kullanılmamalı. Etkisi önce yetişkinlerin üzerinde test edilmeli. Bazı yağların kokusu o kadar keskin ki bebeklerde solunum problemlerine sebep olabiliyormuş. Dikkat, dikkat, dikkat! Bitkisel yağlar son derece doğal ürünler olmalarına rağmen, her madde gibi alerjik reaksiyona sebep olabiliyorlar, yetişkinlerde dahi önce az miktarlarla denenmeli. Uçucu yağları kullanırken hamileler de dikkatli olmalı. Emin olmadığınız her yöntemde olduğu gibi önce doktorunuza bir sorun.
Sivrisineklerin sevmediği sesler ve renkler olduğu gibi, bazı kokuları da sevmiyorlar. Bu kokuları içeren spreyler hazırlayıp oda spreyi gibi kullanmayı düşünüyorum. Vücuda sürülmek üzere hazırlanan bazı krem ve losyonların tariflerini de buldum. Ama bence onlar yetişkinler için. O yüzden denemeyi ve burada vermeyi düşünmüyorum. Önce sivrisineklerin sevmediği kokular:
3 Türk araştırmacının yaptığı bir araştırmanın özetini buldum, ama kendisine ulaşamadım. Buna göre şu bitkilerin yağları da bir ölçüde sivrisinek kaçırıcıymış (İlk üçü araştırmaya göre en etkili bulunanlar) : Anason, Okaliptus, Fesleğen, Nane, Defne
Şöyle bir sivrisinek kovucu oda spreyi tarifi buldum:
- 10 birim zeytinyağı veya alkol (veya bence arı su!)
- 1 birim yukarıda sayılan bitkisel yağlardan biri (veya bir kaçı)
bir sprey şişede karıştırılıyor ve her kullanımdan önce şişe iyice sallanıyor. Daha önce arı su ve biberiye yağı ile çok başarılı bir oda spreyi yaptığımdan, ben alkol veya zeytinyağını işe hiç karıştırmayıp arı su ile denemeyi düşünüyorum. Bu arada elinize bulaşabilecek bir damladan az miktar yağ bile bebeğinizle veya hassas dokularla (göz, mukoza) temas ettiğinde rahatsız edici olabilir. Spreyi hazırladıktan sonra, hiç bir şeye dokunmadan elinizi iyice yıkamayı unutmayın! Ancak bu spreyden saatler boyu koruma gibi büyük şeyler beklenmemesi gerektiğini söylemeliyim. Yapılan deneylerde DEET içeren kimyasal muadillerinden kat kat zayıf oldukları kanıtlanmış. İyi sonuç alabilmek için sık sık tekrarlanması gerekebiliyormuş. Ama önemli olan doğal olması! Uçucu yağlar çok ucuz değiller, buna karşılık damla damla kullanılıyorlar. Bu yüzden ben alırken yukarıdaki listeden başka amaçlarla da kullanabileceğim yağları seçtim. Sedir (çünkü aynı zamanda güve kovucu), tea tree (çünkü antibakteriyel etkileri de var), biberiye (evde zaten vardı), lavanta (kokusunu severim), portakal gibi...
Bir başka doğal oda spreyi kedi nanesi (cat mint) veya biberiye çayı ile yapılıyormuş. Hazırlanan çayı doğrudan sprey şişesine alıp gerektiğinde kapalı mekanda kullanmak yeterliymiş.
Citronella yağı içeren pek çok sinek kovucu da var piyasada. Küçük bir kavanozun içinde bu yağa batırılmış sünger şeklinde bir ürün bulduk mesela. Yatmadan önce kapağı açılınca bütün gece odayı mis gibi kokutuyor. 35-40 gün sürüyormuş etkisi. Hep gittiğimiz hastanede çalışan son derece güvenilir bulduğum bir eczacı hanım bana torunları için uyguladığı yöntemi önerdi. Çocukların yatak odasında akşam bir kaç saat prize takılan aletlerden kullanıyormuş. Yatma vakti gelene kadar odadaki sivrisinekler böylece dışarı kovuluyor, ardından prizdeki alet çıkarılıyor, bütün gece korumayı Citronella üstleniyormuş. Bana mantıklı geldi, bu aletlerden kullanmak zorunda kalırsam bu şekilde kullanmayı düşünüyorum. Eğer gece boyu prizde takılı bir sivrisinek kovucu bulunacaksa, çocuk doktorunun önerisi bebeğin yatağından en az 1-2 metre uzaktaki bir prize takılması yönünde...
Yapılması / Yapılmaması gerekenler: Ter, yağmur ve rüzgarlı hava kullanılacak herhangi bir kovucunun etkisini azaltıyor. Durgun su birikintileri de sivrisinekleri çekiyor. Bunlardan kaçınmaya çalışılmalı. Gün batımından ve gün doğumundan hemen önce ve sonra sineklerin daha aktif olduğunu okudum. Ayrıca sivrisinekler parfüm, deodorant, sabun, duş jeli, şampuan, güneş kremi vb. ürünlerde sıkça kullanılan çiçeksi kokuları seviyormuş. Bebeklerde özellikle kokusuz, doğal ürünler tercih edilmeli. Zaten alerjiye karşı korunmaları için de gerekli bu. Yatmadan önce bir duş hem teri önler, hem gün içinde kullanılabilecek ürünlerin (yazın özellikle güneş kremi) kokularını alır, bebekler de rahat uyur.
Fesleğen-Biberiye yetiştirmek: Bu önerinin etkisinden emin değilim ama fikri sevdim. Yatak odası pencerelerinde (dışarı doğru yerleştirebileceğiniz saksılıklar varsa), balkonlarda ve sivrisinek girmesi mümkün diğer yerlerde fesleğen ve biberiye yetiştirmek öteden beri sivrisinekleri kaçırmak için kullanılırmış. Benim bahçe malzemeleri satan çiçekçi amcaya uğramam şart oldu. Sivrisinekleri kaçıramazlarsa bile gözlerimizi şenlendirir, yemeklerimize birer taze çeşni olurlar fesleğenle biberiye :))
Sizin bildiğiniz başka doğal sivrisinek kovucular varsa duymaktan memnun olacağım.
Kaynaklar:
- Ohne Chemie gegen Mücke & Co.
- Mücken - was hilft gegen die Plagegeister?
- Mosquito Repelling Essential Oil Blends
- Repelling Mosquitoes Naturally
- Natural Ways To Repel Mosquitoes
- Natural Mosquito Repellent: A Natural Barrier Against Mosquitoes
- Mosquitoes and Mosquito Repellents: A Clinician's Guide
- 3 çocuk doktoru, 2 eczacı :))
