"Tek yol budur deriz; bilmez miyiz ki bir noktadan geçebilen doğrular kadar yol vardır."

(Thoreau)




Cuma, Eylül 05, 2008

Doğal bir temizlik malzemesi olarak sabun

Doğal ve gündelik malzemelerle temizlikten bahsedilen bir çok kaynakta sabundan "genel amaçlı temizleyici" diye bahsediliyor. Hemen her şeyi temizlemekte kullanılabilirmiş. Hangi sabun peki bu? Burnumu gıdıklayacak kadar keskin kokulu, doğal olamayacak kadar cicili bicili renklerde, suya değdi mi yarısı eriyip giden, çoğunlukla hayvansal kaynaklı hammaddeden üretilen bildiğimiz el sabunu mu? Bence değil.

Araştırınca değişik ülkelerde, değişik isimler altında geleneksel yöntemlerle üretilen farklı sabunlara rastladım. Bu konuda hala kısmen bir kavram kargaşası yaşadığımı söylemeliyim. Toparladığım kadarıyla genellikle bitkisel kaynaklı olan, koku ve renk için fazladan katkı malzemelerinin kullanılmadığı nispeten doğal sabunlar şöyle:


Castile Soap: İngilizce kaynaklı pek çok doğal temizlik reçetesinde rastladığım bu sabun eskiden %100 zeytinyağından hazırlanmaktaymış. Şimdilerde badem, jojoba, hindistancevizi gibi başka bitkisel yağlardan da elde ediliyormuş. Tahminen maliyeti düşürmek için. Vücut temizliğinde bile kullanmak mümkünmüş. Öyleyse orijinalinde bildiğimiz zeytinyağı sabunu olmalı bu.


Marseille Soap: Bu isimde bir sabuna ilk kez Malta'da rastladım. Biraz araştırınca bunun da castile soap gibi geçmişte zeytinyağından, şimdilerde başka bitkisel yağlardan (örneğin palmiye yağı) üretilen bir sabun olduğunu anladım. 700 yıl kadar önce ilk kez Fransa'da Marsilya'da üretildiğinden bu isimle anılıyor. Bunun dışında belki de bildiğimiz zeytinyağı sabunundan farklı değil. Burada satın aldığım Marsilya sabunu üzerinde "çamaşırlar için" yazıyor. Bazı zihni sinir fikirler getiriyor bu da aklıma. Biodegradability oranı (Türkçesi ne bunun?) %90'dan fazlaymış. Hiç fena değil.


Arap Sabunu: Biz yarı katı jelimsi halini biliyoruz bu sabunun. Aslen hayvansal yağlardan üretiliyor. Ancak genel amaçlı temizleyici olarak bugünün pek çok kimyasal bazlı temizleyicisinden kat kat masum geliyor bana. Bulduğum her yerde memnuniyetle kullanırım. Üstelik sıvı olan ve bitkisel kaynaklı yağlardan elde edilenleri de var. İngilizce'de Potassium soap veya Soft soap, Almanca'da Schmierseife veya Kaliseife deniyor.


Almanca kaynaklarda bir de Kernseife var ki ne olduğunu tam anlamış değilim. Ancak bu da genel amaçlı temizlik malzemesi diye geçiyor. Bulaşık yıkamak için bile kullanılabilirmiş.


Aklıma bir de aktarlarda gördüğüm ama saflığından emin olmadığımdan güvenip alamadığım defne sabunu geliyor. Hoş zeytinyağlı sabunu da güvenip aldığım yer Tariş mağazalarıydı Türkiye'deyken.


Sabunla ilgili notlarım şimdilik bu kadar. Yeri geldikçe burada bulduğum Marsilya sabunu ile yaptığım denemeleri de yazacağım.


Siz neler biliyorsunuz doğal sabunlar hakkında?

16 yorum:

  1. biodegradability için bozunmak fiilinden "bozunurluk" kelimesini önereceğim.
    tdk'da "Birleşik bir madde, daha yalın bileşiklere veya bileşenlere tek yönlü olarak ayrılmak." olarak tanımlanıyor. Sanırım degradable'ın anlamını karşılar.
    eee, doğada bozunurluğu yüksekmiş diyebilir miyiz veya sadece bozunurluğu yüksek desek aynı anlamı verir mi? Bilmiyorum, kelimeler üzerine düşünmek hoşuma gidiyor. :)
    *
    doğal sabunlarla ilgili de paylaşacak bir bilgim olsaydı keşke, ama şimdi bak senin yazını okuyunca aklıma geldi, sabunlar da hayvansal kaynaklı olabiliyor di mi, nasıl ayırt edeceğim ben bunları, hepsini nasıl aklımda tutacağım, pöff...

    YanıtlaSil
  2. Mikroorganizmalar tarafindan organik parçacıklarının bozunma oranı desek 1 km yazı yazmak gerekir :) Benim üniversite kitaplarını incelemek lazım Evren'ciğim. Serde kimya mühendisliği var ya göya!

    Defne sabununun yapımını Türkiye'de TV'de Hatay'ı anlatan bir programda seyretmiştim. Oldukça ilginç.

    Sen şimdi bu konuya taktıysan kafanı, sana kimyasal formülleri ile birlikte reçete bulmaya çalışayım ama evde yapımı zor ve masraflı. Ayrıca kullanılan kimyasallar sebebiyle de bızdığa zararlı yapım aşaması. Bahçeli evler, o iş için ayrılmış kazanlarö iyi havalandırma düzenekleri lazım. Halis zeytinyağı sabununu kayınvalidemden temin edebilirsin :) Ama bu sene yaptı mı bilmem.

    Kalıpları başını yıkarken kafa kıran sabun diyorum ben halis zeytinyağı sabunlarına :)

    YanıtlaSil
  3. doğal sabun benim literatürümde de yok ne yazıkki. Ama eskiler nasıl hallediyodu bu işi diye düşününce annemin bulaşıkları külle yıkadığını biliyorum . Çok uzak değil aslında 1 kuşak önce . Ne zaman çoğaldık biz ne zaman kirlendik ne zamandan beri doğaldan uzaklaştık bilmiyorum. Yalnız bizim buralarda meyve sabunları yapılır, bunlar süs amaçlı kullanılır. yani sabuna meyve şekli verip boyarlar ve iyi bir pazarı vardır. Meyve sabunları yapan birisine bunları yapmak için nasıl bir sabun kullanıyorsunuz diye sorduğumda Dalan markasını tercih ettiklerini , daha doğal olduğunu söylemişti. Hatırımda bu kalmış. Ama bir de şunu söylemeliyim ki arapsabunuyla tanışmam yani evde kullanır olmam da senin sayende olmuştu. Şimdi çok mutluyum onu kullanmaktan..

    YanıtlaSil
  4. biyobozunurluğu yüksek diyelim, bu nasıl...? :)

    YanıtlaSil
  5. Bak şu linki buldum:
    http://www.senkoyluler.com/modules.php?name=Content&pa=showpage&pid=7&phpMyAdmin=2a8431368eebf00da8e9daf275852c1b

    Sabun yağların esterleşmelerinden elde edilir demeyi unutmuşum :P

    Antakya ile ilgili yazıyı okuyunca da nefis penirleri ve nar ekşisi geldi aklıma. Taze kekik salatası ile zeytin salatasının da tadı hala damağımda. Mutlaka gidip yöre yemeklerinin tadına bakın yolunuz düşerse derim!

    YanıtlaSil
  6. Sabun hastası olduğumu söylemiş miydim Evren'ciğim? Doğal sabun gördüm mü dayanamam. Elde çamaşırımı, bulaşığı hep zeytinyağı sabunuyla yıkarım. Neyse ki çamaşır makinesi için de bitkisel bir sabun buldum, artık onu kullanıyorum.

    YanıtlaSil
  7. Yaban,
    biyolojik bozunurluk, parçalanabilirlik, çözünürlük de benim Google taramasında rastladıklarım. Acaba ayrışmak da karşılar mı benzer bir anlamı? "Biyobozunurluğu yüksek" uyar bana :))
    *
    Bazı mumlar da mı hayvansal kaynaklı, yoksa öyle mi kalmış aklımda?

    Dilek,
    Ev yapımı sabun da ilgimi çekiyor, evet, ama onu biraz araştırdım da epey bir düzen kurmak ve özellikle çocuklu evlerde dikkatli olmak gerek yazdığın gibi. Belki bir gün... Böyle anlatmaya devam edersen düşüreceğim yolumu Antakya'ya...

    Funda,
    İşine yarıyorsa ben de memnunum sizi tanıştırmaktan :)Küle gelince bunu ne zaman duysam külü nereden bulduklarını düşünürüm. Odun fırınları falan yaygındı, herhalde oradan yan ürün olarak elde ediliyordu :)

    Tijen,
    Özellikle bulaşığı sabunla yıkamak konusunda biraz çekimserdim ben. Sen ve başka kullananlar yazdıkça cesaretleniyorum. Çamaşır makinesı için bulduğun sabunu merak ettim.

    YanıtlaSil
  8. Bu sabun işi benim de çok ilgimi çekiyor, ama nedense kafamı da çok karıştırıyor. Durmadan deneyler yapıyorum. Son zamanlarda çamaşır sodası, çivit ve (doğal olduğu paketinde belirtiliyor ama bilemem) bebek çamaşırları için hazırlanmış bir sabun tozu karışımını otomatik makinede kullanıyorum. Doğru oranı, özellikle de çivitin doğru oranını, buluncaya kadar çamaşırlar renkten renge girdi, ama vazgeçmedim. Bir kez Hacı Şakir yeşil zeytinyağlı sabunu makineye attım, köpükler makine sınırlarını aştı:) Granül sabunlar veya sabun rendesi çamaşırlara yapışıp kalıyor. Lekeler için oksijenli su denedim, başarısız.

    Bu yazınız bir vesile olsun, hep birlikte işe yarar alternatifler bulabilmek için bildiklerimizi, bulduklarımızı, deneylerimizi paylaşalım.

    Tijen hanımın makinede kullandığı sabunu ve sonucun ne kadar etkili olduğunu ben de çok merak ettim.

    Sevgiler...

    YanıtlaSil
  9. Makinede sabun rendesi ve lekelere karşı oksijenli su benim de deneyeceklerim arasındaydı. İşe yaramıyor demek :( Çamaşır sodasını otomatik çamaşır makinasında ben de denedim. Deterjan gözünde suyla buluşunca kaskatı bir şeye dönüşüyordu soda. Makine içinde ne yaptığını bilmediğimden korkup vazgeçtim. Ama şimdi düşünüyorum da, çamaşı sodası da mutfakta kullanılan muadili gibi aktifleşmek için asite ihtiyaç duyuyor sanırım. Beyaz sirke ile karıştırıp eklemek belki işe yarayabilir. Bebek çamaşırları için kullanılan karışımın içeriğinde ne var merak ediyorum doğrusu. Çivit nerelerde satılıyor Türkiye'de? Bulması kolay mı?

    YanıtlaSil
  10. Kullandığım sabunun içeriğinde soda ve bitkisel yağlardan üretildiği söylenen sabun tozu var. Paketin üzerinde yazan bu. Çamaşır sodasını ve çiviti sabun tozuyla karıştırıp doğrudan makinenin içine koyuyorum, ön yıkamada da yine bu karışımı göze koydum, bir sorun çıkmadı.
    Çivit burada aktarlarda, hatta pazardaki baharatçılarda satılıyor, ama bir çay kaşığından fazla eklememek gerektiğini her şey masmavi olduktan sonra öğrendim:)
    Sevgiler...

    YanıtlaSil
  11. Merhaba!
    Arap sabununun hayvansal yağ içerdiğini bilmiyordum. Tamamen bitkisel yağlardan oluşan doğal bir sabundur. Bu konuyu açıklarsanız memnun olurum. Teşekkürler..

    YanıtlaSil
  12. Mihrimah Sultan,
    Geciken yanit icin özür dilerim. Benim bildigim kadariyla arap sabunu üretiminde bitkisel veya hayvansal yag kullanilabiliyor. Hangi yagin kullanildiginda (ülkeden ülkeye degismek üzere)maliyet ve benzeri faktörlerin rol oynadigini saniyorum. Sanirim en saglikli bilgi üreticilerinden alinabilir. Burada bitkisel kaynakli olanlar paketlerinin üzerinde özel olarak belirtiliyor. Türkiyedeki durumu bilemiyorum.

    YanıtlaSil
  13. OO benim gibi kimya muhendisligi cogunlukta burada desenize.. Ben de yesil ve dogal sabun ve deterjanlarla cok ilgiliyim. Yabanci ulke ve sitelerde dogal maddeler kullanilip herkes hatta bunlari kendi evinde yaparken bizdeki kimyasala kayisi hic sevmiyorum.. Ben de soap nut i buldum onunla temizlik yapiyorum.. hatta bir de web sitesi actim:

    www.sabunagaci.com

    YanıtlaSil
  14. Evren'cigim, bir d sabun cevizi var. Orta Java'dan sabun cevizlerim geleli cok oldu ama elimi surme firsatim olmamisti. Bu tatilde denemeler yapacagim. Bakalim ne sonuc elde edecegim :)

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Selen'cim sabun cevizini biliyorum ve hatta bazen kullaniyorum da. Ama onda da icime sinmeyen yerel olmayisi. Herkes sabun ceviziyle temizlik yapar, camasir yikarsa asil yetistigi yerlerde sabun cevizi tarlalari olusur, dogal cesitlilige zarar gelebilir. Bu isler maalesef böyle yürüyor. Hindistancevizi yagi, tea tree yagi icin de gecerli ayni sey. Laf aramizda yerellige halel getirmeden sabun cevizi kullanan bildigim tek Türk sensin :D

      Sil
  15. Ben çamaşır sodası ve portakal beklettiğim elma sirkesini ve arap sabununu karıştırdığım bir formülüm var bununla halı lekesi koltuk lekesi ahşap yüzey temizliği muhteşem oluyor kokusu çok güzel ����������

    YanıtlaSil