Çayır mürdümüğü, hayran olunası başka mekanizmalar, yolda oynanan oyunlar

Dün sincapla gec saatte bir yürüyüse ciktik.

Sincap bu tür yürüyüslerde genelde ya kovalamaca ya da saklambac oynamak ister; biz de ona uyariz. Dün yorgundum, ikisini de canim istemedi.  Bu aralar nehir kenarinda bin türlü bitki koyun koyuna yetismekte ve  insan dikkatle bakinca bir sürü kesifler yapiyor. Aklim bitkilerde oldugu icin ona dedim ki; "Gel, daha önce hic oynamadigimiz bir oyun oynayalim".

Almanya'da adi  "Ich sehe was du nicht siehst, und das ist..." olan bir oyun var. Türkce'si "Senin görmedigin bir seyi görüyorum ve bu..." . Sanirim her kültürde vardir bu oyunun bir benzeri. Özellikle yolda giderken oynanir. Biri cevrede gördügü bir seyi rengi ya da sekliyle tarif eder. Digeri de onu bulmaya calisir. Biz bu oyunu genellikle Wimmelbuch'lara (ince ince cizilmis yüzlerce detayin oldugu resimli cocuk kitaplari) bakarken oynariz. Ilk kez yollarda, doga icinde oynadik.

Ben hep ciceklerden sectim bilmecemi. "Senin görmedigin bir sey görüyorum ve bu beyaz" , "..ve bu pembe" dedim hep. Sincap buldugunda da "evet, dogru, civanpercemi, degil mi?" diye adini söyledim bitkilerin. Bir tasla , iki kus :)

Kendime bilmece edecegim bir bitki ararken öbek öbek birbirine karismis bitkilerin arasinda bir sey dikkatimi cekti. Bu aralar Lathyrus'lar cicek acma  döneminde. Bazilari hatta yavas yavas tohuma döndü bile. Bu yüzden algim onlara gayet acik. Lathyrus türlerinin cevrelerindeki diger bitkilere ya da nesnelere tutunmak icin kullandiklari , -üzüm asmasinda oldugu gibi- kivrilan uzantilari var. Iste ot öbeklerinin arasinda bir an onlardan görünce durup dikkatle incelemeye basladim. Yapraklari da orada bir Lathyrus oldugunu söylüyordu bana. Ama asina oldugum mor-pembe cicekler yerine sari cicekler vardi :) Iyice inceledim ve ilk kez sari cicekli bir Lathyrus gördügümü farkettim.

Photo by Carl Bullock

"Ama gercekten var mi sari cicekli bir Lathyrus?" diye merak ederek geldim eve. Hemen baktim; evet varmis :) Lathyrus pratensis. Baska sari cicekli Lathyrus'lar da var. Ama benim gördügüm buydu. Internette Lathyrus türlerine Türkce "Burçak" dendigini okudum. Ama "Mürdümük" de deniyormus. Eger dogruysa, bunun adi da "Çayır burçağı" ya da " Çayır mürdümügü" olmali. Bilmiyorum, ne derece dogru. Biz simdilik bunlardan birini kullanmaya devam edelim.

Çayır mürdümügünün  (ve dolayisiyla bütün Lathyrus türlerinin) cicekleri de , ayni cayir adacayinda oldugu gibi acilir kapanir mekanizmaliymis. Sadece büyük arilar ve Bombus'lar acabilirmis kapisini :)

Yeri gelmisken, Lathyrus türlerinin tohumlarini etrafa yayma mekanizmalari da ilginctir. Kendileri Baklagiller ailesinin bir alt cinsini olusturduklarindan, tohumlarini bakla benzeri kapsüllerde büyütürler. Tohumlar yeterince olgunlastiginda, hava cok sicaksa ya da birileri gelip gecerken carpmissa, kapsül kendiliginden acilir. Ama öyle efendi efendi acilmaz. Helezoni bir hareket yaparak acilir. Bu hareket icerdeki tohumlarin ivmelenerek dört bir yana hizla sacilmasina yol acar.  Doğa şansa inanmaz, işini sağlama alır :) Hatta rivayet odur ki, bazilari burada kapsülünden bir firladi mi, nehrin öte tarafindaki sahalari, bazilari da komsu ülkeleri bulurmus :) Sincapla yazin sicak günlerinde yürürken, komsu bahcelerden disari sarkmis mürdümük tohumlarina elimizle "tik..tik" vurmayi, tohumlar etrafa saçılınca da "a..ha..ha..haa" diye kahkalar atmayi severiz. Bilmem ki, şu cocukları çayıra salmak varken, ne diye eve tıkıp legolara boğarız?" :) 

Lathyrus'um, mürdümüğüm, burçağım,
Her adınla, her şeklinle, her renginle güzelsin.
Seviyorum seni be! :)